Làm sao bạn biết khi nào nên dừng lại, và khi nào nên tiếp tục tiến tới? Tôi e rằng bạn không biết đâu, ngay cả khi nhìn lại quá khứ cũng vậy. Hai tình huống minh hoạ dưới đây sẽ cho bạn thấy chúng ta chỉ đang bước đi trên con đường của số phận mà không biết nó sẽ dẫn tới đâu.
Mullah Nasruddin có lẽ là kẻ lừa đảo nổi tiếng và thông thái nhất trong lịch sử loài người. Những câu chuyện hài hước của ông thường hàm chứa những ẩn ý cũng như các bài học đạo đức, và chúng có thể được hiểu theo nhiều tầng nghĩa khác nhau – tùy vào người kể chuyện. Óc hài hước của Mullah là nét đặc trưng và trong nhiều trường hợp, ông đã bộc lộ nó trong cách kết thúc vấn đề bằng một câu hỏi ngược. Một ví dụ cho điều này: Một ngày nọ, có người hỏi Mullah: “Làm thế nào mà ngài luôn trả lời một câu hỏi bằng một câu hỏi khác?” “Ta có thế ư?” – Mullah hỏi ngược lại.
Trong một vài giai thoại, Mullah là người pha trò thông minh để lừa mọi người. Nhưng trong những truyện khác, chính ông lại là người bị mắc bẫy. Và còn có những câu chuyện mà sự việc dường như diễn ra theo cả hai hướng và người đọc sẽ không chắc được ai đang lừa ai! Nhiều câu chuyện rất ngớ ngẩn – trong đó Nasruddin đóng vai như một người thông thái, kẻ ngốc, nạn nhân hoặc kẻ bày trò. Bất kể Mullah Nasruddin được gọi là gì đi nữa – kẻ ngốc khôn ngôn hay người khôn ngoan ngớ ngẩn – thì vẫn không có gì phải nghi ngờ rằng ông chính là một trong những kẻ lừa đảo được yêu thích nhất trên toàn thế giới.
Câu đố
Tình huống 1 (S1)
Vào thời điểm (A), bạn bắt đầu một chiến dịch SEO.
Đến thời điểm (B), rõ ràng nó chẳng hiệu quả gì chỉ tổ tốn thời gian và tiền bạc.
…Nhưng bạn vẫn cố gắng, và đến thời điểm (C), mọi thứ bắt đầu suôn sẻ! Bạn làm được rồi!
Tình huống 2 (S2)
Vào thời điểm (A), bạn bắt đầu một chiến dịch SEO.
Đến thời điểm (B), rõ ràng nó chẳng hiệu quả gì chỉ tổ tốn thời gian và tiền bạc.
…Nhưng bạn vẫn cố gắng, và đến thời điểm (C), nó vẫn chẳng khá hơn, và bạn lại càng lãng phí thêm thời gian lẫn tiền bạc. Thật là một mớ hỗn độn!
Tất cả chúng ta đều từng trải qua cả hai kịch bản này, không chỉ trong SEO mà còn trong chính cuộc sống.
Nhưng ta thường hiểu sai vấn đề.
S1 được gọi là “thành công nhờ kiên trì” và bạn hẳn đã nghe những câu châm ngôn quen thuộc vang vọng điều này.
- Người chiến thắng không bao giờ bỏ cuộc, kẻ bỏ cuộc chẳng bao giờ thắng.
- Thất bại là một bước trên con đường dẫn đến thành công.
- Thất bại chỉ cách thành công một cái xoay người.
- Học từ sai lầm, lần sau bạn sẽ thành công.
- Giả vờ cho đến khi bạn làm được.
- Điều mà tất cả các startup thất bại có điểm chung là những người sáng lập đã ngừng cố gắng.
S2 được gọi là “thất bại vì cố chấp,” và bạn cũng đã nghe những câu nói quen tai chẳng kém.
- Làm đi làm lại một việc mà kỳ vọng kết quả khác biệt là định nghĩa của sự điên rồ.
- Kẻ phớt lờ lịch sử sẽ phải lặp lại nó.
- Người không thể tự nhìn nhận bản thân một cách trung thực sẽ thất bại.
- Điều mà tất cả các startup thất bại có điểm chung là những người sáng lập không chịu để ý đến những gì đang xảy ra ngoài cái nhìn tự mãn của chính họ.
Liệu đây có phải là kết luận đúng đắn? Không, chúng chỉ là những lý lẽ biện minh tiện lợi.
Hãy nghĩ xem, ở thời điểm (B), cả S1 và S2 đều giống hệt nhau. Vậy làm sao bạn biết mình đang ở kịch bản nào? Nếu đang ở S1, dừng lại là ngu ngốc, nhưng nếu ở S2, tiếp tục cũng ngu ngốc chẳng kém. Làm sao bạn biết mình sẽ trở thành một câu chuyện cảnh báo về kẻ không chịu buông tay khi rõ ràng sai lầm, hay một anh hùng dũng cảm vượt qua nghi ngờ để chứng minh tất cả mọi người đã sai?
Có lẽ bạn không nên tìm hiểu làm gì! Cứ dừng lại ở (B) đi. Nhưng không, nếu bạn đang đi trên con đường S1, bạn sẽ đánh mất chiến thắng của mình. Nếu ở S2, dừng lại là “khôn ngoan,” nhưng dù thế nào bạn cũng đã thất bại trong việc đạt được điều gì đó hữu ích. Dừng lại là thất bại chắc chắn, còn kiên trì ít ra còn mở ra khả năng thành công. Dừng lại nghĩa là bạn sẽ chẳng bao giờ tạo ra được điều gì vĩ đại.
Vậy là bạn không thể biết trước. Không phải với SEO, không phải với thiết kế sản phẩm, không phải với tầm nhìn về công ty hay thị trường bạn muốn tạo ra, và gần như chẳng có gì, dù lớn hay nhỏ. Ở điểm (B), mọi thứ trông giống hệt nhau.
Các nhà đầu tư mạo hiểm cũng chẳng biết, dù đó là công việc của họ. Họ thông minh và làm việc này chuyên nghiệp, nhưng thường thì mọi chuyện chẳng suôn sẻ: phần lớn danh mục đầu tư của họ lỗ vốn. Ngay cả chuyên gia cũng không biết bạn đang đi trên con đường nào.
Cách nhìn nhận lạc hậu, dựa trên quá khứ về hai kịch bản này không phải là cách tốt nhất để ta hiểu các lựa chọn trước mắt hôm nay, hay để đánh giá lại quyết định của mình sau này. Thậm chí ta còn chẳng rõ mình có “học được gì” không, bất kể kết quả tốt hay xấu.
Có lẽ tất cả những gì ta làm chỉ là đưa ra vài lựa chọn và quan sát kết quả, rồi hết chuyện.
Bạn có thể đọc điều này và thấy u ám, vì chẳng có gì là chắc chắn, và ngay cả trí tuệ ta tưởng mình tích lũy được trên đường đời cũng chỉ là thứ trí tuệ giả tạo. Nhưng rõ ràng cách nhìn này không hoàn toàn đúng.
Vậy hãy đọc nó theo hướng tích cực, và nhận ra rằng nó giải phóng bạn để đưa ra quyết định dễ dàng hơn: ít do dự trong khoảnh khắc, ít ân hận sau đó. (Và cũng ít tự mãn khi mọi thứ suôn sẻ.)
Khi bạn nhận ra mình không thể biết đang ở kịch bản nào, bạn sẽ hiểu rằng nhiệm vụ là tìm ra câu trả lời nhanh nhất có thể. Nghĩa là ngừng lưỡng lự, đưa ra một quyết định dứt khoát, giữ mắt mở to, cố gắng đo lường mọi thứ một cách khách quan nhất, hy vọng là S1, nhưng cũng chấp nhận khả năng S2, không tự dằn vặt nếu đoán sai, và không vênh váo nếu đoán đúng.
Giải đố
Dẫu vậy, vẫn có vài câu hỏi dẫn đường giúp bạn nhận ra mình đang đi trên lối nào, và từ đó quyết định phải làm gì. Đây là những chiến lược cụ thể của tôi, tỏa sáng trong những điều kiện bất định. Vì nhiều thứ trong đời vốn không chắc chắn nhưng chúng thường rất hữu ích.
Ngoài những chiến lược ấy, dưới đây là các câu hỏi chiến thuật giúp bạn xác định con đường mình đang đi. Độc giả đã góp ý, và tôi chỉ chỉnh sửa nhẹ:
- Đặt giới hạn thời gian. Quy định một thời hạn cứng để tiếp tục làm việc mà không thấy cải thiện. (@farezv)
- Bạn còn thích thú và học được gì từ dự án không? (@colemank83)
- Tốc độ tiến triển: Tốc độ tiến bộ đang chậm lại hay tăng nhanh? (@Daanlo)
- Dùng người ngoài để kiểm chứng. Thường thì số liệu không bảo bạn rẽ trái hay phải. Và kể cả khi số liệu rõ ràng, ta vẫn hay phớt lờ vì “chúng là ngoại lệ” hay “lần này khác.” (@igriff) (Ton Dobbe)
- Đừng để chi phí chìm quyết định. (@igriff)
- Nếu đội ngũ hết ý tưởng và niềm tin, hãy cân nhắc đổi hướng. Nếu họ cũng hết niềm tin để đổi hướng, đã đến lúc reset hoàn toàn hoặc bỏ cuộc. Bạn có thấy mình làm việc này sau 12 tháng nữa không? Nếu không, tốt nhất dừng ngay bây giờ. (@sachinrekhi) (@awoodsnet)
- Sản phẩm có vượt trội hơn các lựa chọn trên thị trường không, hoặc sẽ sớm như vậy? Nếu cả hai đều không, cân nhắc dừng lại. (@yassin_baum)
- Bằng chứng tồn tại: Nếu ai đó đã đạt được kết quả tương tự, bạn không nên dừng. Đặc biệt nếu giải pháp của họ tệ mà vẫn kiếm được tiền. (@mibenz95) (@nickresreal)
- Nó có (a) đáng giá, (b) sửa được, và (c) bạn còn năng lượng cho nó không? (@nurijanian) Tôi có thực sự thích điều mình đang làm? Tôi có thể cải thiện thêm không? Tôi có sẵn sàng nỗ lực để cải thiện không? Tôi đã quảng bá dự án/kỹ năng này tốt nhất chưa? Thời gian của tôi có đáng để thử một dự án mới không? (Alex Finn)
- Chi phí cơ hội: Có cơ hội nào bạn đang bỏ lỡ vì mải mê với cái này không? (@Liscoomi)
- Hậu quả: Điều tồi tệ nhất nếu không hoàn thành là gì? Bạn được gì nếu thành công? Có những chiến thắng nhỏ nào trên đường đi không? (@awoodsnet)
- Đừng quyết định vì sợ hãi. Nếu bạn hơi sợ kết quả, hãy tiếp tục. (@pascallaliberte)
- Đi bộ dài và lắng nghe nội tâm. Thường tôi đã biết câu trả lời sâu thẳm bên trong, chỉ là không muốn thừa nhận. (@awoodsnet)
- Quay về “Lý do ban đầu” khiến bạn bắt đầu. Nếu giờ bạn có thêm thông tin để đánh giá lý do đó, hãy xem lại. Nếu thông tin vẫn như cũ và bạn vẫn tin vào lý do, cứ tiến lên. (@temlabs)
Dù thế nào, cứ im lặng và bắt đầu thôi.
Và khi xong việc, đừng ngoái nhìn quá nhiều, cứ im lặng và tiếp tục bước đi.
Lưu ý: Bài viết được dịch với sự hỗ trợ từ ChatGPT và tinh chỉnh văn phong từ ngữ từ KDigital, bổ sung thêm các chú thích để nội dung sát nghĩa, tự nhiên và dễ hiểu nhất! Xưng hô trong bài viết ám chỉ đến tác giả của bài viết gốc Jason Cohen.
