Bạn có đang khóc dưới vòi hoa sen vì không thể chịu đựng thêm được không? Vượt qua hội chứng kẻ mạo danh? Sụp đổ hoàn toàn? Chà, ít nhất thì bạn cũng không cô đơn.
Hội chứng kẻ mạo danh (Impostor Syndrome) là trạng thái tâm lý khi một người cảm thấy mình không xứng đáng với thành công hoặc vị trí mà mình đạt được, dù thực tế họ có đủ năng lực. Những người mắc hội chứng này thường lo sợ rằng một ngày nào đó người khác sẽ “nhận ra” họ không giỏi như mọi người nghĩ.
Dấu hiệu thường gặp của hội chứng này bao gồm:
- Tự nghi ngờ bản thân, cảm thấy mình không đủ giỏi dù có bằng chứng ngược lại.
- Cho rằng thành công của mình chỉ là nhờ may mắn, tình cờ hoặc nhờ người khác giúp đỡ.
- Sợ bị phát hiện là “kẻ lừa đảo” dù thực tế họ hoàn toàn có năng lực.
- Đặt ra tiêu chuẩn quá cao cho bản thân và khi không đạt được, họ cảm thấy thất bại.
Hội chứng kẻ mạo danh có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, nhưng thường gặp nhất ở những người làm trong môi trường cạnh tranh cao như doanh nhân, lập trình viên, nhà nghiên cứu hoặc nghệ sĩ. Đây không phải là một chứng bệnh tâm lý chính thức, nhưng nếu kéo dài, nó có thể gây căng thẳng, lo âu và làm giảm sự tự tin của một người.
Tôi cũng từng như vậy. Và nó thực sự tệ.
Hầu hết các startup thất bại “chỉ” vì những người sáng lập bỏ cuộc, và thường thì lý do là vì nó bào mòn cảm xúc quá mức. Tôi không quan tâm bạn là ai hay cái tôi của bạn mạnh mẽ đến đâu, sẽ có những khoảnh khắc – thậm chí là một chuỗi khoảnh khắc – bạn cảm thấy không thể tiếp tục nổi nữa.
Tôi không thể đếm nổi số lần tôi đã hoàn toàn kiệt quệ khi còn điều hành Smart Bear, gần như muốn bỏ cuộc. Đóng tài khoản ngân hàng, đóng cửa công ty, tắt website, vô hiệu hóa email, và chỉ đơn giản là…
dừng lại.
Nghe có vẻ kịch tính, nhưng đó không phải là nói quá. Bạn cũng sẽ chạm đến những bức tường đó, những giới hạn đó. Tôi biết điều đó vì những người làm startup đều thú nhận với nhau trong những căn phòng kín, nơi họ tin tưởng rằng sẽ không bị bêu tên công khai. Và bạn cũng có thể thấy hàng loạt người đăng tải điều đó trên Twitter mỗi ngày.
Có thể một chút đồng cảm sẽ giúp bạn vượt qua giai đoạn này.
Bạn mong đợi những khoảnh khắc này sẽ xảy ra vào những ngày đầu khởi nghiệp – khi bạn thiếu tự tin nhất, sản phẩm tệ nhất, và hiểu biết ít nhất về khách hàng cũng như thị trường. Paul Graham và Trevor Blackwell đã mô tả rất chính xác cảm giác này:
Nhưng nỗi đau không chỉ xuất hiện vào lúc khởi đầu. Nó vẫn còn đó, ngay cả sau nhiều năm, ngay cả khi doanh thu thực sự tốt, công ty có lãi, khách hàng đến đều đặn mỗi ngày, và bạn có một đội ngũ xuất sắc.
Vì điều này không hiển nhiên với mọi người, tôi muốn chia sẻ một câu chuyện cá nhân.
Khi một thương vụ lớn trở thành cơn ác mộng
Bốn năm sau khi thành lập Smart Bear, tôi đã có vài nhân viên được trả lương khá tốt (một điều không dễ với một startup tự thân vận hành!), một sản phẩm được khách hàng mua đều đặn, và doanh thu khoảng 1 triệu đô mỗi năm. Mọi thứ có vẻ ổn!
Lúc đó, tôi đang đàm phán thương vụ “Enterprise” đầu tiên của mình. Đây sẽ là đơn hàng lớn nhất từ trước đến nay – khoảng 200.000 đô. (Vâng, doanh thu một lần. Ngày ấy mọi thứ đơn giản hơn nhiều.) Nhưng nói “đàm phán” thì không chính xác, vì tôi không tin vào việc thương lượng giá cả, ngay cả với các hợp đồng doanh nghiệp lớn (dù ai cũng nói rằng đó là điều bắt buộc).
Thương vụ Enterprise (hay Enterprise Sales) là các giao dịch bán hàng có giá trị lớn giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B – Business to Business), thường liên quan đến các tổ chức lớn. Đây không phải là những giao dịch nhỏ lẻ như bán sản phẩm cho người tiêu dùng cá nhân mà là những hợp đồng có giá trị cao, đàm phán phức tạp và kéo dài, với nhiều bên liên quan tham gia quyết định.
Đặc điểm của một thương vụ Enterprise:
- Giá trị hợp đồng lớn – Thường từ hàng chục nghìn đến hàng triệu đô la.
- Chu kỳ bán hàng dài – Có thể mất nhiều tháng, thậm chí cả năm để chốt một hợp đồng.
- Nhiều bên liên quan – Quy trình mua hàng trong doanh nghiệp lớn thường có sự tham gia của nhiều phòng ban như CNTT, tài chính, pháp lý, quản lý cấp cao.
- Tùy chỉnh sản phẩm/dịch vụ – Khách hàng doanh nghiệp thường yêu cầu điều chỉnh sản phẩm theo nhu cầu của họ.
- Đàm phán phức tạp – Gồm nhiều vòng thương thảo về giá cả, điều khoản hợp đồng, hỗ trợ sau bán hàng.
Ví dụ: Một công ty phần mềm bán giải pháp quản lý doanh nghiệp (ERP) cho một tập đoàn lớn. Họ không thể chỉ đơn giản đăng ký và trả tiền như khách hàng cá nhân, mà phải trải qua các bước như thử nghiệm sản phẩm, thương lượng giá cả, ký hợp đồng dài hạn.
Người tôi làm việc cùng không phải là người dùng cuối, cũng không phải sếp, cũng chẳng phải sếp của sếp, mà là một kẻ hoàn toàn ngoài hệ thống quản lý. Trong các công ty lớn, có hẳn một bộ phận chuyên xử lý các nhà cung cấp như tôi, và trong bộ phận đó có những “kẻ khủng bố” với chức danh như “quản lý mua hàng” (Procurement Manager) hay “quản lý nguồn cung ứng” (Sourcing Manager)
Tôi gọi họ là “kẻ khủng bố” vì họ dùng chiến thuật gieo rắc nỗi sợ để đạt được mục đích, dù thực tế họ chẳng có quyền lực nào ngoài việc đe dọa. Hãy tưởng tượng hình mẫu tệ hại nhất của một nhân viên bán hàng, nhưng thay vì bán cho bạn thứ gì đó, công việc của họ là ép bạn giảm giá.
Và rồi cuộc đối thoại diễn ra như sau:
PM: “Anh giảm giá bao nhiêu?”
Tôi: “Chúng tôi không giảm giá. Giá được công khai trên website để tránh hiểu lầm.”
PM: “Tôi cần một mức chiết khấu. Giảm 30% được không?”
Tôi: “Như đã ghi rõ trên website, chúng tôi không giảm giá.”
PM: “Nhưng tôi đang mua 400 suất đấy!”
Tôi: “Vâng, và chúng tôi đã có chính sách chiết khấu cho đơn hàng số lượng lớn, điều này đã được ghi rõ trên hóa đơn và trên website.”
PM: “Anh không hiểu rồi. Tôi luôn được giảm giá. Tôi đã làm việc với 47 nhà cung cấp khác và tất cả đều cho tôi ít nhất 20%.”
Tôi: “Vậy thì đây là lần đầu tiên của anh đấy!”
Tới đây vẫn ổn – tôi từ chối tham gia vào điệu nhảy nhàm chán này, muốn cắt thẳng vào vấn đề. Nhưng rồi mọi thứ trở nên tồi tệ. Tôi nhớ mình đã ngồi đó, bị công kích vì “sự ngu dốt không thể tha thứ” về cách mọi thứ vận hành. Gã đó nói thẳng với tôi:
Anh không đủ tư cách để bán bất cứ thứ gì cho bất cứ ai.
Hắn nói rằng thái độ cứng đầu của tôi sẽ khiến toàn bộ thỏa thuận đổ bể. Và tệ hơn nữa, tôi không chịu học hỏi, không chịu lắng nghe. Cuối cùng, hắn chốt lại:
OK, thế này nhé. Tôi tuyệt đối không thể phê duyệt thương vụ này. Hơn nữa, tôi sẽ khuyến nghị công ty không bao giờ hợp tác với các anh nữa. Giờ kể cả anh có giảm giá, tôi cũng từ chối.
Đây lẽ ra là lúc tôi thể hiện bản lĩnh, đúng không? Tôi sẽ không khuất phục trước những lời đe dọa, đúng không? Tôi là một doanh nhân mạnh mẽ, còn hắn chỉ là một tay chơi trò chính trị vặt vãnh trong công ty.
Nhưng không. Tôi cảm thấy buồn nôn.
Hắn nói đúng, tôi là ai chứ? Một gã lập trình viên non nớt đang chơi trò kinh doanh với người lớn, chẳng hiểu gì về cách thế giới vận hành. Hắn sẽ quay lại nói với những người trong công ty, những người tôi đã cố gắng gây dựng niềm tin, và họ sẽ cười vào mặt tôi.
Tôi nên từ bỏ thôi.
Sau nhiều ngày chìm trong tuyệt vọng, cảm giác đó chuyển thành giận dữ, tôi hét lên:
Thằng cha đó là ai mà dám nói tôi không đủ tư cách bán phần mềm?
Nhưng nếu bạn chờ đợi khoảnh khắc tôi đánh bại nỗi sợ hãi bằng lý trí, tôi xin lỗi, điều đó không bao giờ xảy ra. Câu chuyện này vẫn còn ám ảnh tôi ở một góc nào đó trong tâm trí. Đó là cách cảm xúc hoạt động.
À, và gã đó? Hắn hoàn toàn chém gió. Hắn chẳng có quyền gì để ngăn thương vụ cả. Khi tôi gọi điện với người phụ trách chính, cuộc trò chuyện chỉ kéo dài vài giây:
Người mua hàng của tôi: “Có vấn đề gì với phê duyệt thu mua không?”
PM: “À không, chỉ là một số giấy tờ thôi, chúng tôi sẽ hoàn tất vào thứ Sáu.”
Tất cả những lo lắng, tất cả những đêm mất ngủ… vì chẳng có gì cả.
Vậy bài học là gì?
Để vượt qua chặng đường đầy gian nan này, bạn không cần phải luôn tự tin, kiên định hay thông minh. Điều quan trọng là không bỏ cuộc. Bỏ cuộc là điều dễ nhất trên đời. Và đó cũng là lý do thật sự khiến hầu hết các startup thất bại.
Lưu ý: Bài viết được dịch với sự hỗ trợ từ ChatGPT và tinh chỉnh văn phong từ ngữ từ KDigital, bổ sung thêm các chú thích để nội dung sát nghĩa, tự nhiên và dễ hiểu nhất! Xưng hô trong bài viết ám chỉ đến tác giả của bài viết gốc Jason Cohen.
Source: https://longform.asmartbear.com/startups-emotionally-draining/
