Tất cả những trải nghiệm và cảm xúc làm nên sự độc đáo của mỗi chúng ta, nhưng đôi khi chúng cũng khiến ta bị che mắt.
Tôi có một mảng lông mọc lưa thưa trên bắp chân phải, hậu quả từ một cú trượt dài trên mặt sân trong một trận đấu Ultimate Frisbee. (Tôi đã bắt được đĩa và ghi điểm. Vợ tôi chỉ hỏi: “Có đáng không?”)
Ultimate Frisbee (gọi tắt là Ultimate) là một môn thể thao đồng đội kết hợp giữa bóng đá, bóng rổ và bóng bầu dục, nhưng chơi bằng đĩa ném (frisbee). Trò chơi diễn ra trên sân cỏ với hai đội, mỗi đội cố gắng chuyền đĩa cho đồng đội để ghi điểm trong khu vực cuối sân (end zone) của đối phương. Điểm đặc biệt của Ultimate là tính “Spirit of the Game”, nhấn mạnh vào sự trung thực và tinh thần thể thao, vì hầu hết các trận đấu không có trọng tài mà người chơi tự chịu trách nhiệm. Đây là một môn thể thao nhanh, năng động và yêu cầu kỹ năng ném, bắt, chiến thuật cũng như thể lực tốt.
Ai cũng có sẹo. Nhưng những vết sẹo thú vị nhất không phải là những vết thương trên da, mà là những dấu ấn khó nhận ra hơn. Đó là anh chàng khăng khăng rằng “nhà đầu tư mạo hiểm toàn là lũ xấu xa”. Đó là nữ CEO nhất quyết không cần nói chuyện với khách hàng trước khi chi 200.000 đô để phát triển sản phẩm, vì “khách hàng chẳng biết họ muốn gì cho đến khi mình cho họ thấy”. Đó là lập trình viên quả quyết rằng “Java dở tệ”.
Những vết sẹo là một phần tạo nên con người chúng ta
Việc bám víu vào những tổn thương riêng là một cách khiến ta cảm thấy mình đặc biệt hơn.
Tôi thích những vết sẹo.
Tôi muốn nhớ về chúng.
Tôi muốn cảm nhận máu và nước mắt.
Tôi muốn nó vẫn còn đau.
Tôi như có dấu ấn riêng, mãi mãi không phai.
— Matt the Electrician, Home
Sự độc đáo là điều tốt, theo hầu hết các lời khuyên. Hãy chấp nhận những vết sẹo, chấp nhận con người mình, hoàn toàn làm chủ nó, và bỗng dưng bạn đã giải một trong những câu đố lớn nhất của cuộc đời, không chỉ trong khởi nghiệp mà còn trong chính bản thân: Tôi là ai? Tôi nên làm gì? Điều đó khác gì với những người khác? Tôi truyền tải điều này như thế nào?
Nhưng một số vết thương trong quá khứ lại là gánh nặng
Tuy nhiên, một số hành trang của tôi lại là rào cản, dù nó có góp phần “định nghĩa” tôi đi nữa. Đôi khi, tôi vẫn vận hành WP Engine như một startup tự thân giai đoạn đầu, thay vì như một cỗ máy tăng trưởng đã có vốn đầu tư.
Chẳng hạn, tuần trước tôi đã dành 10 tiếng đồng hồ để tiết kiệm 1.000 đô la mỗi tháng tiền hosting. Nghe có vẻ không tệ lắm, đúng không? Đó là 1.000 đô mỗi tháng chảy thẳng vào túi! Nếu tính toán tài chính, thì tôi đã bỏ ra 10 tiếng để kiếm được 12.000 đô trong một năm, tức là mỗi giờ của tôi đáng giá hơn 1.000 đô—một mức thu nhập không hề tệ.
Nhưng không, không phải lúc nào cũng vậy. Tôi có thể đã dùng 10 tiếng đó để cải thiện báo cáo tốc độ website, giúp 1.000 người thử công cụ trong một năm tới. Giả sử 10 người trong số đó chuyển sang nền tảng của chúng tôi, và vài chuyên gia tư vấn mang theo 20 khách hàng nữa. Dù chỉ tính mức giá 50 đô/tháng, đó đã là 30 × 50 = 1.500 đô/tháng doanh thu mới, chưa kể đến lợi ích thương hiệu và marketing.
Nếu bạn đang tự thân khởi nghiệp, lấy ngay 1.000 đô/tháng là lựa chọn hợp lý. Tiền bạc khan hiếm, thời gian quý giá, và 1.000 đô hôm nay có giá trị hơn 5.000 đô năm sau (mà bạn có thể chẳng trụ lại để thấy).
Nhưng nếu bạn đã có tiền trong tài khoản, tình thế sẽ khác. Mục tiêu của đầu tư là biến “tiền hôm nay” thành giá trị dài hạn, tức là một cỗ máy doanh thu bền vững, có lợi nhuận và dễ dự đoán.
Vậy nên, ngay cả khi bạn hiểu những vết sẹo của mình, chấp nhận chúng và có lý do hoàn hảo để biện minh cho mọi quyết định của bản thân, bạn vẫn có thể sai lầm.
Làm sao để tránh điều đó?
Trước tiên, bạn phải xác định được giá trị cốt lõi của mình: những nguyên tắc bất di bất dịch mà bạn sẽ sống theo, dù có mất tiền, tăng rủi ro, tổn hại thương hiệu, tổn thương cảm xúc, đánh mất cơ hội, hay thậm chí là chấm dứt một mối quan hệ. Những điều bạn tin tưởng đến mức, nếu ai đó không phù hợp với nó, thì bạn sẵn sàng từ bỏ mối quan hệ đó. Nếu một cách kiếm tiền đi ngược lại giá trị của bạn, thì bạn cũng không muốn kiếm tiền theo cách đó. Những giá trị này không chỉ định hình con người bạn mà còn đặt nền móng văn hóa cho công ty bạn xây dựng. Đây chính là bạn.
Thứ hai, hãy đảm bảo rằng hành trình khởi nghiệp của bạn phù hợp với những giá trị này, cũng như điểm mạnh và điểm yếu tự nhiên của bạn. Xây dựng một công ty mà bạn sẽ tự nhiên đưa ra những quyết định đúng đắn. Nếu bạn thích tối ưu từng đồng chi phí (như tôi rõ ràng là vậy), hãy khởi nghiệp theo hướng tự thân. Nếu bạn không thích làm việc với con người, hãy trở thành một Micropreneur như Rob và Patrick. Nếu bạn muốn tạo dấu ấn lớn, hãy ấp ủ những ý tưởng táo bạo, quy tụ nhiều người tài và gọi vốn mạnh mẽ. Khi đó, hãy tìm đến những người đã đi trước trên con đường đó, những người giúp bạn trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình, thay vì thúc ép bạn làm điều gì đó “hợp lý” nhưng không phù hợp với bản chất của bạn.
Micropreneur là một doanh nhân điều hành một doanh nghiệp nhỏ, thường là một mình hoặc với một nhóm rất nhỏ, tập trung vào mô hình tinh gọn, tự chủ và bền vững thay vì mở rộng quy mô nhanh chóng. Họ thường khai thác công nghệ, tự động hóa và các mô hình kinh doanh trực tuyến để giảm chi phí vận hành và tối đa hóa lợi nhuận. Khác với startup truyền thống nhắm đến tăng trưởng mạnh và gọi vốn đầu tư, Micropreneur ưu tiên sự linh hoạt, tự do và khả năng kiểm soát hoàn toàn công việc kinh doanh của mình.
Thứ ba, hãy dùng điều này như kim chỉ nam để tương tác với thế giới. Khi đã xác định rõ bản thân và đưa ra những quyết định nhất quán với điều đó, bạn cần tìm ra mình sai ở đâu, thiếu sót ở đâu, đang làm điều sai trái ngay cả theo chuẩn mực riêng của mình. Bạn không thể tự nhận ra điều đó vì nếu có thể bạn đã sửa nó rồi. Vì vậy, hãy làm như tôi đang làm: vây quanh mình với những cố vấn đáng tin cậy, trung thực tuyệt đối với họ, và quan trọng nhất: lắng nghe. Tôi biết mình có thiên hướng tự thân khởi nghiệp, kiểu “mất bảy năm mới đạt 10 triệu đô ARR, rồi sau đó thì sao?” – vì vậy tôi cần những sự điều chỉnh liên tục.
Hãy thoát khỏi tiếng vọng trong chính tâm trí mình. Vì, như ví dụ trên, bạn không thể tự biết mình đang sai. Ngay cả khi bạn đã suy ngẫm sâu sắc, thoát khỏi hội chứng kẻ mạo danh, và có vài startup thành công trong tay.
Hãy chấp nhận những vết sẹo của mình, để chúng định hình bạn, dẫn bạn đến những giá trị cốt lõi, rồi xây dựng cuộc sống, các mối quan hệ và tổ chức xoay quanh đó. Nhưng khi đã có nền tảng vững chắc, hãy tìm kiếm những lời khuyên phù hợp để giúp bạn thực thi tốt hơn, bất chấp những điểm yếu và góc khuất mà chính những vết sẹo ấy đã tạo ra.
Bạn là những vết sẹo của mình. Nhưng bạn cũng là nhiều hơn thế.
Lưu ý: Bài viết được dịch với sự hỗ trợ từ ChatGPT và tinh chỉnh văn phong từ ngữ từ KDigital, bổ sung thêm các chú thích để nội dung sát nghĩa, tự nhiên và dễ hiểu nhất! Xưng hô trong bài viết ám chỉ đến tác giả của bài viết gốc Jason Cohen.
