Generative AI (trí tuệ nhân tạo tạo sinh) đang trải qua một hành trình phát triển đầy ấn tượng, từng bước tiến gần hơn đến mục tiêu tối thượng: Trí tuệ nhân tạo chung (General AI) – một hệ thống có khả năng hiểu biết và thực hiện mọi nhiệm vụ trí tuệ như con người. Chúng ta đang sống trong khoảng thời gian bùng nổ của AI khi mà mỗi năm trôi qua lại chứng kiến sự ra đời của một thế hệ AI mới, mỗi thế hệ đều mang trong mình những đặc điểm và khả năng riêng biệt, đánh dấu những bước tiến vượt bậc trong lĩnh vực này. Hãy cùng khám phá chi tiết về từng thế hệ và những đột phá mà chúng mang lại.
Thế hệ 0: AI Tổng Hợp (2020) – Đặt nền móng với GPT-3.5
Trước khi bước vào kỷ nguyên của các thế hệ Generative AI đầy ấn tượng từ năm 2023, chúng ta không thể không nhắc đến Thế hệ 0: AI tổng hợp, ra đời vào khoảng năm 2020 với sự xuất hiện của GPT-3.5. Đây là thế hệ AI đầu tiên thực sự gây chú ý rộng rãi, đặt nền móng cho mọi sự phát triển sau này. Khác với các thế hệ sau, AI tổng hợp không có khả năng tạo ra thông tin mới hay suy luận phức tạp; thay vào đó, nó chỉ có thể tổng hợp và trình bày lại thông tin sẵn có từ dữ liệu mà nó đã được huấn luyện.
Do chỉ dựa trên thông tin sẵn có, AI tổng hợp không có khả năng “suy nghĩ” hay “hiểu biết” thực sự. Nó không thể đưa ra các giả thuyết mới, không thể lý luận logic để giải quyết các vấn đề phức tạp, và thường gặp khó khăn trong việc xử lý các tình huống chưa từng thấy trước đó.
Sự ra đời của GPT-3.5 đã tạo ra một bước ngoặt, khiến nhiều người nhận ra rằng AI có thể làm được nhiều hơn là chỉ xử lý dữ liệu; nó có thể “nói chuyện” và “viết” một cách khá tự nhiên. Những hạn chế của AI tổng hợp, như thiếu khả năng lý luận và dễ tạo ra thông tin sai lệch, đã thúc đẩy các nhà nghiên cứu phát triển các thế hệ AI tiếp theo với khả năng suy luận, tự chủ và sáng tạo.
GPT-3.5 ra mắt vào ngày 30/11/2022 như một bản nâng cấp của GPT-3, được phát triển bởi OpenAI. Nó được tích hợp vào ChatGPT, một chatbot AI có khả năng hiểu và tạo ra nội dung tự nhiên hơn, gần giống con người hơn so với các phiên bản trước.
Khi GPT-3.5 ra mắt, nó ngay lập tức gây sốt toàn cầu vì khả năng trả lời thông minh, sáng tạo và linh hoạt, vượt xa các chatbot AI trước đó. Trong vài tuần đầu, ChatGPT đạt hàng triệu người dùng, tạo nên một làn sóng quan tâm chưa từng có đối với AI. Các nền tảng mạng xã hội tràn ngập bài viết, video thử nghiệm GPT-3.5, từ tạo nội dung, viết code, làm thơ, đến giải toán. Doanh nghiệp và cá nhân đều háo hức khám phá ứng dụng AI này vào công việc, giáo dục, và giải trí.
Sự bùng nổ của GPT-3.5 cũng làm dấy lên nhiều cuộc tranh luận về tương lai của AI, từ tiềm năng thay đổi ngành công nghiệp sáng tạo, giáo dục, đến những lo ngại về đạo đức, việc làm và bảo mật thông tin. Chính nhờ thành công vang dội của GPT-3.5, OpenAI sau đó tiếp tục phát triển và ra mắt GPT-4 vào năm 2023.
Thế hệ 1: Conversational AI (2023) – AI đàm thoại
Năm 2023 đánh dấu sự khởi đầu của kỷ nguyên Generative AI với sự bùng nổ của các mô hình AI đàm thoại. Những hệ thống này được thiết kế để mô phỏng “tư duy nhanh” của con người – khả năng phản hồi gần như tức thì trước các câu hỏi hoặc yêu cầu. Tuy nhiên, dù có thể trả lời nhanh chóng, các mô hình này vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, đặc biệt là hiện tượng “ảo giác” (hallucination), tức là việc tạo ra thông tin sai lệch hoặc không chính xác.
Các đại diện tiêu biểu của thế hệ này bao gồm:
Sự xuất hiện của những chatbot này đã mở ra một cuộc cạnh tranh sôi động trong lĩnh vực AI hội thoại, thu hút sự chú ý của cả giới công nghệ và công chúng. Dù vậy, do tỷ lệ sai sót còn khá cao, các ứng dụng của AI đàm thoại chủ yếu tập trung vào các tác vụ đơn giản như trả lời câu hỏi, hỗ trợ khách hàng hoặc tạo nội dung cơ bản.
Thế hệ 2: Reasonal AI (2024) – AI lý luận
Bước sang năm 2024, Generative AI tiến hóa lên một tầm cao mới với sự ra đời của Reasonal AI – AI có khả năng lý luận. Khác với thế hệ trước, AI lý luận không chỉ dừng lại ở việc trả lời nhanh mà còn biết “tư duy chậm”, tức là phân tích, suy luận và tự phản biện để đưa ra câu trả lời chính xác hơn. Nhờ khả năng này, tỷ lệ sai sót do ảo giác đã giảm đáng kể.
Một ví dụ nổi bật là Gemini 2.0 Thinking Pro của Google, với tỷ lệ ảo giác chỉ còn khoảng 0,7% khi tóm tắt tài liệu. Điều này có nghĩa là AI gần như không còn tạo ra thông tin sai lệch, một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao độ tin cậy của các hệ thống AI. Sự cải thiện này mở ra nhiều ứng dụng thực tiễn hơn cho AI, từ hỗ trợ nghiên cứu đến tư vấn chuyên sâu.
Thế hệ 3: Agentic AI (2025) – AI tác vụ tự chủ
Đến năm 2025, Generative AI tiếp tục phát triển với sự xuất hiện của Agentic AI – AI tác vụ tự chủ. Đây là những hệ thống có khả năng tự động hành động để hoàn thành các mục tiêu cụ thể mà không cần sự can thiệp liên tục từ con người. Agentic AI không chỉ trả lời câu hỏi mà còn có thể ra quyết định độc lập, lập kế hoạch và sử dụng các công cụ phần mềm (như trình duyệt web hoặc phần mềm phân tích dữ liệu) để thu thập, xử lý thông tin.
Một ví dụ điển hình là tính năng Deep Research của ChatGPT, cho phép AI tự tìm kiếm và tổng hợp thông tin trên internet qua nhiều bước, hoàn thành những nghiên cứu phức tạp mà một chuyên gia trình độ tiến sĩ phải mất hơn 10 giờ để thực hiện. Thậm chí, một số chuyên gia còn nhận xét rằng Deep Research hoạt động gần như tương đương với một nhà nghiên cứu PhD thực thụ.
Với khả năng này, Agentic AI bắt đầu thay thế sức lao động trí óc của con người trong nhiều lĩnh vực, từ phân tích dữ liệu đến quản lý dự án, mở ra một kỷ nguyên mới nơi AI có thể đảm nhận các nhiệm vụ chuyên môn với độ chính xác cao.
Thế hệ 4: Inventional AI (2026) – AI sáng tạo
Năm 2026 chứng kiến sự ra đời của Inventional AI – AI sáng tạo, có khả năng không chỉ thực thi nhiệm vụ mà còn tạo ra tri thức mới. Đây là những hệ thống có thể đề xuất ý tưởng đột phá, giả thuyết khoa học và thậm chí hỗ trợ trong các khám phá khoa học. Inventional AI đánh dấu một bước ngoặt quan trọng khi AI không còn là công cụ hỗ trợ mà trở thành đối tác sáng tạo của con người.
Một ví dụ tiêu biểu là dự án AI Co-Scientist của Google, một hệ thống AI đa tác vụ hỗ trợ các nhà khoa học trong nghiên cứu. AI Co-Scientist có thể tổng hợp lượng lớn tài liệu khoa học để gợi ý hướng nghiên cứu tiềm năng và đề xuất thí nghiệm để kiểm chứng giả thuyết. Thậm chí, hệ thống này đã đề xuất một số loại thuốc hiện có để tái sử dụng trong điều trị bệnh ung thư máu AML, và các thí nghiệm sau đó xác nhận rằng những đề xuất này thực sự hiệu quả trong việc tiêu diệt tế bào ung thư.
Sự hợp tác giữa con người và AI trong các dự án như AI Co-Scientist cho thấy tiềm năng to lớn trong việc tăng tốc độ khám phá khoa học, giúp nhân loại tiến nhanh hơn trên con đường chinh phục tri thức.
Thế hệ 5: Organizational AI (2027) – AI tổ chức
Thế hệ cuối cùng trong hành trình này là Organizational AI, dự kiến ra mắt vào năm 2027. Đây là những hệ thống AI có khả năng quản trị và điều phối các hoạt động phức tạp ở quy mô lớn, ví dụ như vận hành một doanh nghiệp hoặc một tổ chức. Organizational AI có thể giám sát hàng trăm nhân viên ảo, phân công nhiệm vụ cho các AI cấp dưới cũng như con người, và phối hợp chúng làm việc 24/7 để đạt được mục tiêu chung.
Với khả năng này, Organizational AI được xem là bước tiến trực tiếp đến Trí tuệ nhân tạo chung (General AI), khi AI có thể đảm nhiệm mọi công việc trí óc một cách linh hoạt như con người. Thậm chí, một số chuyên gia còn dự đoán rằng mốc AGI ở cấp độ con người có thể xuất hiện sớm ngay trong năm 2027.
Kết luận
Mỗi thế hệ đều mang lại những khả năng mới, từ việc trả lời câu hỏi đơn giản đến quản lý tổ chức phức tạp, và thậm chí là sáng tạo tri thức mới. Sự tiến bộ này không chỉ thay đổi cách chúng ta làm việc và sáng tạo mà còn đặt ra những câu hỏi quan trọng về tương lai của lao động trí óc và vai trò của con người trong một thế giới ngày càng tự động hóa.
Khi chúng ta tiến gần hơn đến mốc AGI, điều quan trọng là phải cân nhắc không chỉ về tiềm năng mà còn về những thách thức mà AI mang lại, từ vấn đề đạo đức đến tác động xã hội. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng Generative AI đang mở ra một kỷ nguyên mới, nơi máy móc không chỉ là công cụ mà còn là đối tác trong hành trình khám phá và phát triển của nhân loại.
